01 / Laurence Durieu: 'A family affair'

Laurence Durieu: 'A family affair'

14 jan - 12 feb 2023

Allegorieën van onze tijd

Is Laurence Durieu (°1972, leeft en werkt in Meise, België ) een nieuwe hedendaagse genreschilder? Ze begon een jaar of tien geleden te schilderen en vond rond 2020 haar eigen weg. ‘A Family Affair’ is haar allereerste soloshow, een titel die ontleend is aan een hit uit 1971 van Sly & the Family Stone. Schilderijen op groot formaat, hypergedetailleerde potloodtekeningen en sinds kort ook kleine schilderijen laten ons binnenkijken in huiskamers, al dan niet met mensen en steeds met dieren en planten. Het zijn taferelen uit het dagelijkse leven, maar niet echt alledaags. Ze zijn heel toegankelijk en tegelijk raadselachtig, alsof al die details een soort rebus vormen van symbolen. De intrigerende composities zijn samengesteld aan de hand van foto’s van haar eigen gezin en haar eigen huis.

Dikwijls zitten mensen rond een tafel, een gezin waarvan de leden redelijk op zichzelf bezig zijn met wat ze bezig zijn. Er staat gewoonlijk een vijgenboom in de kamer en er zijn onwaarschijnlijk veel dieren. Vogels vliegen binnen, zitten op een schouder, strijken neer op tafel. Zwaluwen, kauwen, wielewalen, katten, bijen, kevers, een rat, een egel en meer dieren gaan volkomen vrij hun eigen gang. Vensters kijken uit op de buitenwereld. Omgeploegde akkers zijn opgerukt tot tegen het huis. In andere schilderijen zijn de velden overstroomd of ze staan in brand. Spanningen ontbreken niet en de scènes kunnen chaotisch, absurd en zelfs surreëel overkomen, maar de huiselijke intimiteit gaat niet teloor. Het belang van familie en de band met dieren, hechte relaties tussen mensen, onze omgang met dieren en de natuur, diersoorten die het moeilijk hebben, de teloorgang van de biodiversiteit, de klimaatverandering: de taferelen mogen dan gecomponeerd zijn met personages en elementen uit haar eigen huis, ze laten zich lezen als een allegorie van onze tijd.

Happy days, het komt altijd weer op in mijn hoofd bij het zien van de schilderijen. Niet dat Laurence Durieu ooit heeft gedacht aan het absurdistische toneelstuk Happy Days van Samuel Beckett. In het eerste bedrijf zit Winnie tot haar middel klem in een berg zand. Naast haar staat een tas met dagdagelijkse voorwerpen en een revolver. Ze poetst haar tanden, ze voert routineus dagelijkse handelingen uit. De zon brandt boven haar hoofd en haar man Willy reikt een paraplu aan die daarna in brand vliegt. ‘Weer een gelukkige dag’, zegt ze iedere keer. In het tweede bedrijf is ze tot haar nek begraven in de berg zand, ze blijft praten en op het einde zingt ze een liefdesliedje. De titel Happy Days is sarcastisch en de dood is aan de orde, maar ook de liefde van het oude koppel voor elkaar. Hedendaagse interpretaties zien het theaterstuk met de brandende zon als een voorspelling van de klimaatcrisis en hoe de meesten van ons gewoon doorgaan met hun leven.

Er zijn best wat parallellen te vinden met de schilderkunst van Laurence Durieu. Het gaat van een persoonlijke symboliek van alledaagse voorwerpen tot vensteruitzichten, die aangeven dat er iets mis is met de wereld. Mensen hebben niets in de gaten en vaak lijken de dieren het gevaar wel aan te voelen. Niet zo happy en toch wel, want het gaat ook over liefde, geluk en familiebanden.

An Afternoon in 2050 (2020) is het eerste schilderij waarmee Laurence Durieu resoluut een eigen richting insloeg. Jongeren zitten ontspannen rond een tafel. Vogels vliegen aan, een van de twee katten zit op de tafel en de confituurpot is omgevallen. Het open raam kijkt uit op groene velden. Zal het er in 2050 nog allemaal zijn? Het is een hoopvol toekomstbeeld, maar bevreemdend. Vooral door de jongeman die een takje tijm boven het hoofd houdt. Bijen houden van tijm, er zijn twee bijen op afgekomen. Ze worden schaars, net zoals de zwaluw die erboven vliegt. De figuur met de opgeheven arm en het witte kraagje mag er dan uitzien alsof hij uit een historisch schilderij is gestapt, hij houdt een arm omhoog omwille van de compositie. Zonder de opgeheven arm zou er een leegte zijn, dan zou de eenheid en de harmonie van de compositie verstoord zijn.

Grote inspiratiebronnen zijn de kindertijd en de kunstgeschiedenis. Van jongs af had ze een sterke band met dieren. In die tijd kwam de tamme kauw Milou op haar schouder zitten. Bij haar schilderijen valt te denken aan de traditie van genrestukken uit de 16de en 17de eeuw: de bonte huishoudens van Jan Steen en keukenstukken van Pieter Aertsen, maar ook de huiselijke intimiteit in de interieurs van Johannes Vermeer. Laurence Durieu kijkt gefascineerd naar oude meesters, onder meer de Vlaamse Primitieven en Italiaanse schilderkunst. Een blauw van Botticelli leende ze voor een pull in een schilderij van haar. De trigger om open vensters in te lassen, was het schilderij La joie de vivre (1937) van Paul Delvaux: een sombere kamer met een koppel en een open raam dat uitkijkt op een vrouw in een weelderige tuin. In haar schilderijen gebeurt een beetje het omgekeerde. Het zijn gezellige huiskamers en de uitzichten door ramen wijzen op dreiging van buitenaf.

Sinds 2020 gaat het snel. Laurence Durieu is voltijds kunstenaar, ze begon rond 2010 te schilderen en volgde een tijd les aan de academie, maar is vooral autodidact. Ze werkt ideeën uit in schetsen en maakt er tekeningen van op een groter formaat. Niet alle tekeningen worden een schilderij, want ondertussen kan het idee alweer geëvolueerd zijn of ze krijgt andere ideeën. Terugkerende motieven zijn tafels, vogels en andere dieren, vensters en ook het schilderij-in-het-schilderij. An afternoon in 2050 komt terug als kalenderafbeelding in het schilderij Unboxing (2021). Dozen op de tafel worden uitgepakt. Is de jongen met het feesthoedje jarig? Op de kalender aan de muur is een datum rood omcirkeld en een paar dagen erna zijn al doorstreept. Wie nieuwsgierig is, kan 26 november 2021 eens googelen. Eigenlijk is aan de dozen al te zien dat het te maken heeft met koopgekte en onnodige consumptie.

De kunst van Laurence Durieu kaart een en ander aan. Bijna stiekem, want de kijker heeft het niet altijd direct in de gaten. In het schilderij Hungry (2021) zitten de personages rond een tafel vol junkfood. Vogels kibbelen en een schilderij hangt door hun gefladder scheef. Het is een miniatuurversie van haar schilderij Waiting for better times (2020) met een jongen die opgaat in zijn telefoon, de virtuele wereld, en zo gaat het echte contact tussen mensen verloren. Terug naar de familiemaaltijd. Een rat rent tegen een stoel op en de kat klauwt ernaar. Een jongen speelt met een bal en een venstertje van de buffetkast is gebroken. Achter het raam reikt het omgeploegde veld tot aan het huis. Intensieve landbouw is een grote boosdoener voor het milieu en veel vogelpopulaties. Een man met een vogel op de schouder staat op het punt in een hamburger te bijten waar een wesp opzit, die hem wellicht zal steken. Voor de tafel gromt een hond naar ons. De wereld staat op kantelen, maar alleen dieren lijken het te beseffen.

Hungry is een van haar drie schilderijen, die dit jaar uit 370 inzendingen waren geselecteerd voor Open M in M – Museum Leuven. Het thema van deze editie was ’transhistoriciteit’. Laurence Durieu reikte verbanden aan in haar dossier. Ze wees op een vlieg in een 16de-eeuws schilderij van Dürer en de wesp op de hamburger, een verband dat ze achteraf legde. Ondertussen kreeg het schilderij een soort vervolg. In Hungry 2 (2022) staat een karig maal van blikvoedsel op tafel. De buitenwereld is compleet overstroomd: een verwijzing naar overstromingen in België, maar ook de stijging van de zeespiegel die al lang aan de gang is en ooit rukt het zeewater misschien op tot aan haar huis in Meise. Op de tafel ligt een kat te luieren, de vader kijkt naar zijn nutteloos geworden bankbiljetten, een jongen in bloot bovenlijf speelt gitaar, een andere jongen draagt een muts. De wereld is ontregeld, maar het huiselijke leven houdt stand.
De vele details, het kleurgebruik, het decor en de personages, of het nu mensen zijn of dieren: keer op keer laat Laurence Durieu het oog reizen door spannende huiskamers.

Christine Vuegen